Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “13 Temmuz teklifimizin (KKTC’nin, Rum tarafına, hidrokarbonlar konusunda ortak komite kurulması önerisi) öngördüğü biçimde bir iş birliği düzeneği kurulmadığı sürece KKTC’nin Türkiye Petrolleri’ne ruhsat verdiği alanlarda faaliyetlerimizi bir değişiklik olmadan kararlılıkla sürdüreceğiz.” tabirlerini kullandı.
Bakan Çavuşoğlu, Kıbrıs Postası için özel bir makale kaleme aldı. Çavuşoğlu, makalesinde Kıbrıs meselesindeki son gelişmeler, Rumlarla yürütülen müzakere süreci ve Doğu Akdeniz sıkıntısıyla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Çavuşoğlu, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1960 Antlaşmalarıyla, Kıbrıslı Türkleriyle Rumlar ortasında siyasi eşitlik temelinde iştirake dayanarak kurulduğunu lakin 1963’te Kıbrıslı Rumlar tarafından şiddet kullanılarak gasbedilmesinin üzerinden yarım asırdan fazla vakit geçtiğini belirtti.
Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde 1968’ten bu yana yürütülen müzakere süreçlerinden Kıbrıs Rum tarafının uzlaşmaz tavrı nedeniyle sonuç alınamadığını hatırlatan Çavuşoğlu, “Kapsamlı tahlil müzakere süreçlerinin son ayağı olan Kıbrıs Konferansı’nın Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin sergiledikleri yapan yaklaşıma karşın Temmuz 2017’de Crans-Montana’da sonuca ulaşılamadan kapanmasıyla birlikte son müzakere süreci de başarılı olamadı. Müzakerelerin sonuçsuz kalmasının temel sebebi Kıbrıs Rum tarafının Kıbrıslı Türklerle iktidarı paylaşmayı reddetmesidir.” sözlerini kullandı.
Bakan Çavuşoğlu, Kıbrıs Konferansı’nın kapanmasından bu yana Rum tarafının bu zihniyetinde rastgele bir değişiklik olmadığını gördüklerinin altını çizerek Kıbrıslı Rum önderin kendisini hala üniter bir devletin başı, azınlıklara hak bahşeden bir başkan olarak gördüğü ve Kıbrıs Türk tarafının siyasi eşitliğini kabul etmekten uzak bir tutum sergilendiği değerlendirmesinde bulundu.
“Sırf müzakere etmek için müzakerelere başlanmasını faydalı görmüyoruz”
Çavuşoğlu şöyle devam etti:
“Türkiye olarak, müzakerelerin, 2017 yılında Kıbrıs Konferansı’nın sonuçsuz bir formda sona erdiği noktadan devam edemeyeceğini söylüyorduk. Müzakerelerin tekrar başlayabilmesi için neyin, hangi amaç doğrultusunda, hangi modaliteler çerçevesinde müzakere edileceğinin evvelce belirlenmesi gerektiğini vurguluyorduk. Son 50 yıldır iki bölümlü, iki toplumlu federasyon gayesine yönelik müzakereler sonuçsuz kaldı. Ucu açık, vizyonu ve emeli aşikâr olmayan yeni bir antrenmana girilmesine, yalnızca müzakere etmek için müzakerelere başlanmasını faydalı görmüyoruz. Türk tarafı olarak, hiçbir tahlil metodunu dışlamıyor, rastgele bir tahlil tekniğini de dayatmıyoruz. Tüm seçeneklerin masada olması gerektiğini savunuyoruz. Bizim için tahlil modelinin isminden fazla önemli olan, tahlilin Kıbrıs Türklerinin siyasi eşitliğini ve karar alma düzeneklerine aktif iştirakini ayrıyeten refah ve güvenliğini garanti altına alacak düzenlemeleri içermesidir.”
Bundan sonra yeni bir müzakere süreci başlayacaksa, Ada’daki iki tarafın ortak bir vizyona sahip, ortak bir yerde müzakereye hazır olduklarının evvelce teyit edilmesinin gerekliliğine dikkati çeken Çavuşoğlu, Rum tarafının geçmiş mutabakatlardan geri adım attığı ve Kıbrıslı Türklerin siyasi eşitliğini kabul etmediği mevcut ortamda, bu türlü bir ortak yerin bulunduğunu söylemenin sıkıntı olduğunu lisana getirdi.
“Karşımızda AB üyeliğinin tüm nimetlerinden faydalanan, kendisini Ada’nın tek sahibi gören bir Güney Kıbrıs Rum idaresi bulunuyor.” diyen Çavuşoğlu, Rum tarafının Ada’nın ortak sahibi Kıbrıslı Türklerle siyasi eşitlik temelinde güç paylaşımına yanaşmadığı üzere, Ada’nın doğal zenginliklerini de paylaşmak istemediğinin altını çizdi.
Çavuşoğlu, “Güney Kıbrıs Rum idaresi Doğu Akdeniz’deki tek taraflı hidrokarbon faaliyetleriyle Kıbrıslı Türklerin doğal kaynaklar üzerindeki asli haklarını hiçe saymakta ayrıyeten Türkiye’nin BM nezdinde kayda geçirilmiş bulunan kıta sahanlığında milletlerarası hukuktan kaynaklanan haklarını da ihlal etmektedir.” değerlendirmesinde bulundu.
“Kıbrıs Türklerinin hidrokarbon kaynakları önerisi isabetli”
Ada’nın ortak zenginlikleri üzerinde rastgele bir karar alınırken, Kıbrıs Türklerinin de bu kararların alındığı düzeneklere dahil edilmeleri gerektiğini en başından bu yana vurguladıklarını belirten Çavuşoğlu, şöyle devam etti:
“Kıbrıs Türk makamlarının 2011 ve 2012 yıllarında yapmış oldukları iş birliği tekliflerini Rum tarafı geri çevirmiştir. Üstelik Güney Kıbrıs Rum idaresi maalesef, hidrokarbon konusunu, Kıbrıs Türkleriyle paylaşması ve birlikte karar alması gereken bir öge olarak görmemekte; Kıbrıs Türklerinin haklarını tahlilden sonra vermek üzere müdafaaya aldığını argüman etmektedir. Rum tarafı Ada’nın zenginliklerini artık pazarlarken ve gelir elde etmeye başlarken, Kıbrıs Türklerinin bu haklardan yararlanmalarını kendilerinin engellediği tahlilden sonraya bırakması ne bizim ne de Kıbrıs Türklerinin kabul edeceği bir durumdur. Bu nedenle Kıbrıs Türklerinin hidrokarbon kaynakları konusunda 13 Temmuz 2019 tarihinde yaptığı teklif son derece isabetli ve vakitli olmuştur. Tam takviye verdiğimiz bu teklif, Kıbrıs Türklerinin ve Kıbrıslı Rumların, Ada’nın eşit ortakları olarak, eşit haklara sahip oldukları hidrokarbon kaynakları konusunda, gelir paylaşımı dahil iş birliği yapmalarını ve bu kaynaklardan eş vakitli olarak birlikte yararlanmalarını öngörmektedir. Bu teklifin hayata geçirilmesi, yeni bir iş birliği periyodu başlatacak, bölgesel barış, istikrar ve iş birliğinin gelişimine katkıda bulunacak ve Kıbrıs sıkıntısının tahlili için de uygun bir yer yaratacaktır.”
Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon probleminin iki boyutu bulunduğuna dikkati çeken Çavuşoğlu, birinin Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin kıta sahanlığı haklarının savunulması, oburunun ise bizatihi Kıbrıs sorunu olduğunu kaydetti.
“Türkiye’nin bu husustaki yaklaşımı memleketler arası hukuka uygundur”
Bakan Çavuşoğlu, makalesini şöyle sürdürdü:
“Türkiye, Doğu Akdeniz’de en uzun kıyıya sahip ülke olarak kendi kıta sahanlığındaki hak ve çıkarlarını kararlı halde korumaktadır. Bu konunun Kıbrıs sıkıntısıyla direkt ilişkilendirilmesi yanlışsız değildir. Gerçekten kendi kıta sahanlığımız içinde, Hükümetimizin 2009 ve 2012 yıllarında Türkiye Petrolleri’ne verdiği ruhsat alanlarında -ki bu alanlardaki kıta sahanlığı haklarımızı coğrafik ve tüzel manada 2004’ten bu yana BM nezdinde kayda geçirmiş durumdayız- arama ve sondaj faaliyetlerine kararlılıkla devam ediyoruz. Halihazırda Fatih sondaj gemimiz Türk kıta sahanlığı dahilinde çalışıyor. Güney Kıbrıs Rum idaresinin her platformda adeta yaygara koparttığını, ‘Türkiye benim MEB’i ihlal ediyor’ diye temelsiz şikayetlerde bulunduğunu görüyoruz. Neden temelsiz? Zira Fatih’in sondaj yaptığı yerle ilgili Kıbrıs Adası ile Türkiye ortasında deniz yetki alanı, bir sonlandırma muahedesiyle belirlenmiş değil. Münasebetiyle bu alan için ‘Güney Kıbrıs Rum idaresi MEB’i üzere bir tanımlama yapmak hukuken mümkün değil. Türkiye’nin bu husustaki yaklaşımı memleketler arası hukuka uygundur. Deniz hukukunda, sonlandırma yapılırken, şayet adaların mevcudiyeti hakkaniyetli sonlandırmaya ziyan veriyorsa, bunlara kıta sahanlığı ve MEB yaratma bakımından ana karalara kıyasla hudutlu, hatta birtakım durumlarda sıfır tesir dahi verilebilir. Otomatik eşit uzaklık üzere formül milletlerarası hukukta katiyen yoktur. Bu bahisteki yazılı memleketler arası hukuk ve memleketler arası yargı içtihadı hakkaniyetli sonlandırmayı temel unsur olarak benimsemiştir. Sonlandırmanın sistemi de ya üçüncü tarafların hakkını ihlal etmeyen ikili mutabakatlar yapmak ya da bu mevzuyu memleketler arası yargıya taşımak formundadır. Örneğin, Güney Kıbrıs Rum idaresinin Mısır ile yaptığı mutabakat ülkemiz bakımından Kıbrıs sıkıntısı nedeniyle geçersiz olduğu üzere, deniz hukuku bakımından da Türkiye’nin kıta sahanlığını ihlal ettiği için kararsızdır. Ada’nın batısında lakin Kıbrıs sorunu çözüldükten sonra ve Türkiye’nin muhatap olabileceği bir devlet tesis edildikten sonra sonlandırma konusu da tabiatıyla görüşülecektir.”
Meselenin ikinci boyutunun, Ada’nın ortak sahibi olan Kıbrıs Türklerinin, Kıbrıs Adası etrafındaki asli haklarının memleketler arası hukuka uygun olarak korunmasıyla ilgili olduğuna vurgu yapan Çavuşoğlu, bu hususta da KKTC’ye her türlü takviyesi kararlı bir biçimde verdiklerini belirtti.
Çavuşoğlu, “2011’de KKTC Hükümeti’nin Türkiye Petrolleri’ne ruhsat verdiği alanlardaki faaliyetlerimiz bu kapsamdadır. Halihazırda Yavuz sondaj gemimiz ile Barbaros Hayreddin Paşa sismik gemimizin faaliyetleri bu alandadır. Özetle, Türkiye olarak öteden beri kuvvetle vurguladığımız tüm adımları alanda birer birer harekete dönüştürüyoruz. Böylelikle, Rum tarafının Kıbrıs Türklerini dışlayarak ısrarla sürdürdükleri tek taraflı hidrokarbon faaliyetlerine alanda fiili adımlarla cevap veriyoruz. Türkiye bu unsurlu ve kararlı duruşunu sürdürecektir. Hakikaten Sayın Cumhurbaşkanımızın da her vesileyle tabir ettiği üzere, Kıbrıs Türklerinin yasal hak ve çıkarlarının çiğnenmesine asla müsaade vermeyeceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Bakan Çavuşoğlu makalesinde, “Kıbrıs Rum tarafı Ada’nın eşit ortağı Kıbrıs Türkleriyle hidrokarbon kaynakları konusunda müşterek karar alma düzeneği içeren bir iş birliğine girmedikçe, 13 Temmuz teklifinizin öngördüğü biçimde bir iş birliği düzeneği kurulmadığı sürece KKTC’nin Türkiye Petrolleri’ne ruhsat verdiği alanlarda faaliyetlerimizi bir değişiklik olmadan kararlılıkla sürdüreceğiz.” tabirlerini kullandı.
“Türkiye’yi dışlamaya yönelik paydaşlık arayışları başarısız olmaya mahkumdur”
Doğu Akdeniz bölgesinde barış ve istikrardan yana olduklarının altını çizen Çavuşoğlu, Akdeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip Türkiye’nin tarihi ve jeopolitik açıdan bölgenin istikrarı ve güvenliği için anahtar pozisyonda olduğuna vurgu yaptı.
Çavuşoğlu, şöyle devam etti:
“Bu çerçevede, bölgede Türkiye’yi dışlamaya yönelik iştirak ve iş birliği arayışları başarısız olmaya mahkumdur. Bunu esasen bölgenin gerçeklerinin ve memleketler arası hukukun doğal bir sonucu olarak görmek gerekir. Ada’daki statükonun devamından Kıbrıs Türk tarafının mağdur olduğu açıktır. Biz, Kıbrıs Rum halkınca reddedilen Annan Planı’nı kabul ederek tahlil yolunda her türlü uğraşı sarf etmiş, kendisinden beklenen tüm fedakarlıkları göstermiş, olumlu ve yapan tavrını 2017 Temmuz ayında Crans-Montana’da sona eren Kıbrıs Konferansı’nda da ortaya koymuş bulunan Kıbrıs Türklerinin çözümsüzlüğün bedelini ödemelerine müsaade etmeyeceğiz. Türkiye, Kıbrıs Türkünü hiçbir vakit yalnız bırakmamış, hak ve çıkarlarını korumak için her türlü çabayı göstermiştir. Bundan sonra da gerektiğinde hiçbir fedakarlıktan kaçınmayacaktır.”
